صندوق بین المللی پول، سازمانی است که از خرابه‌های جنگ جهانی دوم سردرآورده و تا به امروز به‌کار خود ادامه داده است. باوجوداینکه از گذشته تا به حال فراز و فرودهای بسیاری گریبان‌گیر این سازمان شده و تغییرات اساسی در ساختار صندوق بین المللی پول به‌وجود آمده، اما اهداف اصلی و چارچوب خود را به‌خوبی حفظ کرده است.
در ادامه این مقاله از ایران بروکر بیشتر با این سازمان و تاریخچه آن آشنا می‌شویم، علاوه‌بر آن، می‌فهمیم که صندوق بین المللی پول چه تأثیراتی بر بازار فارکس دارد و حضور در این صندوق چه مزایا و معایبی دارد؛ پس همراه ما باشید.
صندوق بین المللی پول چیست؟
صندوق بین المللی پول (International Monetary Fund) یک آژانس بین المللی مالی است که تحت نظارت سازمان ملل متحد کار می‌کند. درحال‌حاضر ۱۹۰ کشور به‌صورت دائمی عضو این سازمان هستند و برای تأمین مالی صندوق، تلاش می‌کنند. دفتر مرکزی صندوق بین المللی پول در واشنگتن دی سی قرار دارد و جلسات سالیانه به‌منظور تقویت همکاری‌های پولی جهانی، تضمین ثبات مالی، تسهیل تجارت بین المللی، ترویج اشتغال بالا، رشد اقتصاد پایدار و کاهش فقر در سراسر جهان است.
تاریخچه صندوق بین المللی پول
در ۲۷ دسامبر ۱۹۴۵ و در خلال کنفرانس جهانی برتون وودز، صندوق بین المللی پول بر اساس ایده‌های هری دکستر وایت و جان مینارد کینز با هدف بازسازی سیستم بین المللی پول ایجاد شد.
در ابتدا ۲۹ کشور عضو این سازمان شدند؛ اما با توجه به اتصال زنجیروار اقتصاد کشورهای مختلف به یکدیگر، باقی کشورها نیز تصمیم گرفتند تا به عضویت صندوق بین المللی پول در بیایند.
در پی تصمیم دیگر کشورها برای عضویت در صندوق بین المللی پول تا سال ۱۹۸۸، ۱۲۲ عضو دیگر نیز به این سازمان اضافه شد تا مطابق دستورات بین المللی، وضعیت اقتصادی کشور خود را مدیریت کنند و در مواقع لزوم از صندوق، کمک‌های مالی دریافت کنند.
تغییرات صندوق در طول تاریخ
صندوق بین المللی پول در ابتدا کشورهای عضو را ملزم کرده بود که تنها حق نوسان ۱ درصدی نسبت به ارزش اسمی خود داشته باشند تا نسبت نرخ ارزی میان کشورها به‌هم نریزد؛ اما در دسامبر ۱۹۷۱، کشورها با یکدیگر توافق کردند تا سیستم مالی جدیدی را روی کارآورند تا ۲۵ درصد نوسان مجاز شود.
در این سیستم جدید، کشورها باید پرداختی خود را به صندوق به‌صورت ۲۵ درصد طلا و ۷۵ درصد ارز رایج کشورشان انجام دهند. البته این پرداختی‌ها تاکنون بارها و بارها تغییر کرده است.
اهداف صندوق بین المللی پول
- ایجاد یک سازمان همکاری بین المللی که تمامی کشورها برای حل بحران‌های اقتصادی به آن رجوع کنند و مدیریت بحران را با استفاده از هم‌فکری و ابزارهای موجود انجام دهند.
- ایجاد وام‌های کم بهره برای کشورهای در حال توسعه با کمک کشورهای توسعه‌یافته تا مسیر رشد و پیشرفت برای همگی یکسان باشد و بازار کار و تولید ناخالص داخلی هر کشور به سطح مطلوبی برسد.
- تقویت ثبات بازار خرید و فروش جفت ارزهای رایج کشورها (فارکس) و جلوگیری از افت عمدی ارزش برخی از ارزها برای جذب سرمایه خارجی بیشتر.
- کمک به تسهیل پرداخت‌های خارجی برای افزایش صادرات و واردات میان کشورهای عضو.
- ایجاد دسترسی برای کشورهای عضو به‌منظور دریافت وام در جهت اصلاح ناترازی‌های اقتصادی.
کارکرد صندوق بین المللی پول
مهم‌ترین کارکرد صندوق بین المللی پول، اعطای وام به کشورهای نیازمند در مواقع بحران اقتصادی است. این کمک‌های اقتصادی از ابتدای تأسیس صندوق وجود داشته است و بحران‌های بسیاری را مانند بحران مالی ۱۹۹۷ آسیا، بحران ۲۰۰۸ و بحران کرونا را به‌خوبی مدیریت کرده است.
البته صندوق بین المللی پول برای جلوگیری از ایجاد بحران مالی بازوهای نظارتی بسیاری در اقتصاد کشورها دارد که باعث میشود تا روندهای اشتباه را اصلاح کند و هشدارهای به‌موقعی را به کشورها دهد.
در برخی مواقع مانند بحران اقتصادی ناشی از کرونا دیگر کاری از نهادهای نظارتی بر نمی‌آید و تنها کمک مالی برای سرپاماندن اقتصادها باقی می‌ماند. کرونا باعث شد تا بسیاری از کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در سراسر دنیا بسته شوند و در نتیجه آن، اقتصاد کشورهای در حال توسعه به شدت با بحران روبه‌رو شد.
صندوق بین المللی پول و بانک جهانی چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
هر دو سازمان در کنفرانس برتون وودز ایده شکل‌گیری خود را پیدا کردند؛ اما وظایف کاملاً متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند. بانک جهانی به‌دنبال ریشه‌کن کردن فقر و رشد و توسعه رفاه در کشورهای در حال توسعه است؛ درحالیکه صندوق بین المللی پول بیشتر در بحران‌های اقتصادی دخالت دارد و از نوسانات بازار ارز هم جلوگیری می‌کند.
البته این دو نهاد از جهاتی به یکدیگر شباهت‌هایی نیز دارند که می‌توان به ارائه کمک مالی به کشورها، مشاوره و کمک‌های فنی اشاره کرد. در کنار این وظایف، نظارت بر اقتصاد کشورها تنها به عهده صندوق است و بانک جهانی در این بخش نمی‌تواند دخالتی داشته باشد.
از سوی دیگر می‌توان تفاوت اصلی این دو نهاد را در نوع پرداخت کمک‌های مالی مشاهده کرد. صندوق بین المللی، وام‌های کوتاه و میان‌مدت به کشورها پرداخت می‌کند و در مدت مقرر باید بازپرداخت‌ها انجام شود؛ درحالیکه بانک جهانی وام‌های خود را به‌صورت غیرقابل بازپرداخت برای توسعه صنایع به کشورها اهدا می‌کند.
هدف و تمرکز اصلی صندوق بین المللی پول بیشتر برای حفظ ثبات نرخ ارز و برطرف‌کردن ناترازی‌های اقتصادی است، درحالیکه بانک جهانی برای رشد و توسعه رفاه اجتماعی وارد عمل میشود.
همچنین در صندوق بین المللی پول کمک‌های مالی بر اساس میزان سهم هر کشور در منابع مالی ذخیره صندوق پرداخت میشود؛ درحالیکه بانک جهانی کمک‌های مالی را بر اساس جمعیت کشورها پرداخت می‌کند.
صندوق بین المللی پول چگونه بر بازار فارکس اثر می‌گذارد؟
صندوق بین المللی پول به‌صورت مستقیم روی ثبات جفت ارزها نظارت دارد و از نوسانات یا کاهش ارزش زیاد ارز رایج کشورها جلوگیری می‌کند. این وظیفه صندوق به‌صورت مستقیم در بازار فارکس اثر می‌گذارد؛ اما از راه‌های دیگری نیز صندوق بین المللی بر بازار اثر می‌گذارد که در ادامه هر یک از آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
نظارت و گزارش‌های اقتصادی
یکی از وظایف صندوق، ارائه گزارش‌های دوره‌ای از وضعیت اقتصادی کشورها است. صندوق بین المللی پول با نظارت کامل بر وضعیت تولید ناخالص داخلی، رشد و توسعه صنایع در کشورهای مختلف، رشد صادرات و واردات و ذخایر ارزی هر کشور، گزارشی را به‌صورت ماهانه و سالیانه آماده می‌کند تا این اطلاعات را به گوش عموم مردم برساند.
انتشار این اطلاعات باعث میشود تا معامله‌گران بازار فارکس نسبت به وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف آگاه شوند و در معاملات و سرمایه‌گذاری‌های خود به کشورهایی روی‌آورند که از نظر اقتصادی وضعیت بهتری دارند؛ که باعث میشود تا ارز رایج آن کشورها قدرت بیشتری نسبت به دیگران پیداکند.
برنامه‌های کمک مالی
کمک‌های مالی صندوق به کشورهای مختلف باعث میشود تا اعتماد عمومی نسبت به بازارهای مالی کشور مقصد بیشتر شود و مناسبات تجاری با کشورها ازسر گرفته شود. هر چقدر فعالیت تجاری و اقتصادی یک کشور بیشتر شود و سرمایه‌گذاران خارجی برای فعالیت در کشور مقصد وارد شوند، ارز رایج کشور نیز رشد می‌کند.
توافق نامه میان کشورها و صندوق
کشورها در شرایط اضطراری برای دریافت وام ضروری از صندوق، توافق‌نامه‌هایی را امضا می‌کنند که باعث میشود تا تغییراتی در ساختار اقتصادی خود به‌وجودآورند. اگر این تغییرات در راستای افزایش قدرت ارز رایج آن‌ها باشد، سرمایه‌گذاران خارجی را به کشور وارد می کند؛ در غیر این‌صورت معامله‌گران از معامله روی جفت ارزهای آن کشور اجتناب می‌کنند.
مزایای حضور در صندوق بین المللی پول
صندوق بین المللی پول امکانات بسیار زیادی را در اختیار کشورهای عضو قرار می‌دهد تا مسیر رشد اقتصادی آن‌ها هموارتر شود و در مواقع بحران مالی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو نشوند. در ادامه به برخی از مزایای حضور در صندوق بین المللی پول اشاره می‌کنیم:
- کمک‌های مالی در زمان بحران: بحران‌های بسیاری مانند کرونا، زلزله و سیل، ناگهان وارد کشورها می‌شوند و تا مدت‌ها اقتصاد کشورها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. صندوق بین المللی پول اثرات منفی این بحران‌ها را کاهش می‌دهد.
- مشاوره‌های اقتصادی تخصصی: برخی مواقع کشورها در طراحی و اجرای سیاست‌های اقتصادی به مشکل می‌خورند و دقیقاً نمی‌دانند که باید در برابر موانع چگونه برخورد کنند! در این شرایط صندوق بین المللی پا به میدان می‌گذارد.
- اعتبار بین المللی: کشورهای عضو صندوق بین المللی، اعتبار بیشتری نسبت به سایر کشورها دارند تا سرمایه‌گذاران خارجی را به کشور خود وارد کنند و تولید ناخالص داخلی را افزایش دهند. این مسئله تأثیر بسیار مثبتی روی قدرت ارز رایج کشورها دارد.
- ایجاد بستر همکاری بین المللی: کشورهای عضو صندوق همکاری بیشتری با یکدیگر دارند و مشکلات اقتصادی تمامی کشورها در محفلی مشخص بیان میشود. کشورها برای حل مشکلات اقتصادی با یکدیگر ارتباط نزدیکی دارند و سریع‌تر می‌توانند اوضاع را بهبود دهند.
معایب صندوق بین المللی پول
در کنار تمامی مزایایی که عضویت در صندوق بین المللی پول به‌وجود می‌آورد، این صندوق برای اعضای خود محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند که باعث میشود تا به مذاق برخی کشورها خوش نیاید و به‌عنوان عیب و ایراد از آن یاد کنند. در ادامه به بیان آن‌ها نیز می‌پردازیم:
- وام‌دهی سخت‌گیرانه: شرایط دریافت وام از صندوق بین المللی پول بسیار سخت است. اعطای وام به هر یک از کشورها منوط به موافقت حداقل ۸۰ درصد سهام‌داران صندوق است که چین و آمریکا با سهم بیشتر از ۲۰ درصد توانایی وتوی درخواست وام را دارند. همچنین شرایط پیچیده‌ای برای اعطای وام به کشورها اعلام میشود که گاهی آن‌ها را برای دریافت وام پشیمان می‌کند.
- کاهش استقلال اقتصادی کشورها: شرایط اعطای وام گاهی به این شکل است که کشورها باید در سیاست‌های اقتصادی و سیاسی خود تغییراتی انجام دهند که صندوق بین المللی پول به آن‌ها ارائه داده است. کشورها این موضوع را به مثابه دخالت در امور کشورداری و ازدست‌دادن استقلال خود تعبیر می‌کنند.
- پیامدهای اجتماعی منفی: تغییر سیاست‌های اقتصادی گاهی ناعدالتی‌ها و فقر را در داخل کشور افزایش می‌دهند. کاهش یارانه‌ها و خدمات عمومی نیز به قشر متوسط ضربه می‌زند و توان خرید آن‌ها را کاهش می‌دهد.
- وابستگی اقتصادی به خارج از کشور: استفاده مکرر از وام‌های صندوق باعث میشود تا کنترل نسبی اوضاع اقتصادی کشور در دست کشورهای خارجی و اعضای بزرگ صندوق باشد که این وضعیت برای بسیاری از کشورها آزار دهنده است.
نتیجه‌گیری | صندوق بین المللی پول و بازار فارکس
صندوق بین المللی پول وظیفه‌ای اساسی در حفظ ثبات و کنترل نوسانات در بازار فارکس دارد. این وظیفه شاید به‌صورت مستقیم در بازار به چشم نیاید؛ اما با انتشار گزارش‌های ماهیانه و سالیانه، مشاوره‌های اقتصادی و اعطای وام‌های کلان به کشورهای در حال توسعه به‌خوبی مشخص میشود. اگر معامله‌گر بازار فارکس هستید، بهتر است که از زمان انتشار داده‌های اقتصادی صندوق بین المللی پول آگاه باشید که در تقویم اقتصادی فارکس قابل مشاهده است.
سؤالات متداول
آیا صندوق بین المللی پول می‌تواند در سیاست‌های کشورهای عضو دخالت کند؟
هنگام اعطای وام به کشورها صندوق بین المللی پول می‌تواند شرایطی مانند تغییر سیاست‌های اقتصادی و ساختارهای اجتماعی را درخواست کند و از این طریق دخالت خود را آشکار کند.
آیا صندوق بین المللی پول می‌تواند در سیاست‌های کشورهای عضو دخالت کند؟
صندوق بین المللی پول در تمامی بحران‌های مالی بعد از جنگ جهانی حضور داشته است و با کمک مالی و نظارت بر سیاست‌های اقتصادی کشورها به‌خوبی توانسته است تا آن‌ها را مدیریت کند.
هدف اصلی صندوق بین المللی پول چیست؟
هدف اصلی صندوق بین المللی پول حفظ ثبات ارزش ارزها و جلوگیری از کاهش عمدی ارزش ارز رایج برای جذب سرمایه گذار خارجی است.
نظرات کاربران