پس از گذشت شش هفته، نرخ بهره بین‌بانکی در هفته منتهی به ۲۰ مرداد ماه، به سقف ۲۳.۹۸ درصد بازگشت. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد این نرخ در ایران به عنوان یک ابزار واقعی سیاستگذاری پولی استفاده نمی‌شود.
برخلاف بسیاری از کشورها که نرخ بهره بین‌بانکی نشان‌دهنده سیاست‌های بانک مرکزی است، در ایران این شاخص بیشتر نشان‌دهنده میزان ورود یا خروج نقدینگی بانک مرکزی به شبکه بانکی است. رویکرد اصلی سیاستگذار پولی در ایران حفظ نرخ بهره بین ۲۳ تا ۲۴ درصد است.
کارشناسان سه دلیل عمده برای این رویکرد برشمرده‌اند:
1. ناترازی سیستم بانکی: نوسان شدید نرخ بهره در شرایط ناترازی می‌تواند مشکلات بانکی را تشدید کند.
2. جلوگیری از تشدید رکود: فاصله زیاد نرخ بهره با نرخ تورم می‌تواند رکود تورمی را تشدید کند.
3. محدودیت توسعه سایر بازارها: استفاده از نرخ بهره بین‌بانکی به عنوان ابزار سیاستگذاری می‌تواند اثرات ناخواسته بر سایر بازارها داشته باشد.
نرخ ۲۳.۹۸ درصد هفته منتهی به ۲۰ مرداد، بالاترین نرخ ثبت‌شده در ایران است. اولین بار در دی ماه سال گذشته این نرخ به سقف رسید و در سال ۱۴۰۳ نیز طی سه هفته متوالی در دی و بهمن به همین سطح گزارش شده بود. امسال تا ۱۱ تیر ماه، شش بار این سقف ثبت شده و اکنون هفتمین بار است که نرخ بهره بین‌بانکی به این حد رسیده است. با این حال، هدف اصلی بانک مرکزی همچنان حفظ نرخ بین ۲۳ تا ۲۴ درصد است.
نرخ بهره بین‌بانکی در ایران و جهان
در کشورهای پیشرفته، تغییرات اقتصادی مانند تورم و بیکاری، نرخ بهره و به دنبال آن نرخ بهره بین‌بانکی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بانک مرکزی با تعدیل نرخ بهره، روند اقتصادی را به فعالان بازار سیگنال می‌دهد و انتظارات آنها را مدیریت می‌کند. در ایران اما این شاخص چنین نقشی ندارد؛ کارشناسان معتقدند تعیین سقف و کف دستوری و شرایط خاص اقتصادی، کارایی سیاستگذاری پولی را محدود کرده است. در نتیجه، بانک مرکزی بیشتر تلاش می‌کند با ابزارهای موجود، وضعیت فعلی را حفظ و نوسانات شدید را کنترل کند.
پیش‌شرط‌های استفاده از ابزار پولی
برای اینکه نرخ بهره بین‌بانکی بتواند به‌طور واقعی سیاست پولی را هدایت کند، چند پیش‌شرط لازم است که در ایران فراهم نیست: شفافیت در سیگنال‌دهی، چارچوب روشن و قابل پیش‌بینی بانک مرکزی، ابزارهای مؤثر مانند عملیات بازار باز و کریدور نرخ بهره، استقلال بانک مرکزی، هماهنگی نسبی با سیاست مالی دولت و ثبات نسبی اقتصاد کلان. بدون این شرایط، نرخ بهره بین‌بانکی نمی‌تواند انتظارات اقتصادی را هدایت کند.
دلایل محدودیت ابزار پولی در ایران
اقتصاد ایران با ویژگی‌های خاصی روبه‌رو است. ناترازی در سیستم بانکی باعث شده نرخ بهره بین‌بانکی نتواند به‌طور مؤثر عمل کند. بانک مرکزی هشدار داده استفاده از نرخ بهره مشابه کشورهای دیگر ممکن است تعادل منابع و مصارف بانک‌ها را برهم زده و ناترازی را افزایش دهد. علاوه بر این، افزایش شدید نرخ بهره می‌تواند رکود را تشدید کرده و جریان نقدینگی را به بانک‌ها هدایت کند و جذابیت بازار سرمایه را کاهش دهد. به این ترتیب، ناترازی سیستم بانکی، اثر بر سایر بازارها و خطر تشدید رکود، سه دلیل اصلی محدودیت استفاده از نرخ بهره بین‌بانکی به عنوان ابزار سیاستگذاری پولی در ایران هستند.
نظرات کاربران