سال 1978 میلادی بود که دنگ شیائو پنگ برنامه اصلاحات اقتصادی چین را کلید زد. آن زمان کمتر کسی تصور می‌کرد که به‌فاصله 30 سال چین تبدیل به دومین قدرت اقتصادی برتر جهان شود. جالب است بدانید که در طول 3 دهه، چین میانگین رشد اقتصادی سالانه 10 درصد را ثبت کرد. سایه سنگین چین بعد از سال 2010 بر اقتصاد آمریکا و به‌طور خاص دلار افتاده و هر چه جلوتر می‌رویم، اوضاع به‌نفع اژدهای سرخ می‌چربد.
دلار آمریکا در سال 2023 حدود 87 درصد معاملات بازار فارکس را به‌خود اختصاص داد. این عدد به‌وضوح نشان می‌دهد که دلار سلطه کامل بر معاملات بازارهای مالی دارد؛ اما آیا چشم انداز آینده نیز به‌همین منوال است؟ بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند که یوان چین در آینده به رقیب جدی دلار آمریکا تبدیل خواهد شد. آینده‌ای که مشخص نیست چقدر به آن نزدیک هستیم. برای درک این موضوع لازم است کمی درباره تاثیر سیاست‌های اقتصادی و تجاری چین روی دلار آمریکا تامل کنیم. دعوت می‌کنیم این مطلب را تا پایان دنبال کنید.
مدیریت نرخ مبادله یوان به نفع صادرات، سنگ بنای سیاست چین
اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که باید درباره چین بدانید آن است که پایه و اساس سیاست اقتصادی این کشور، مدیریت نرخ مبادله یوان به‌نفع صادرات است. به‌زبان ساده، موتور محرک رشد اقتصادی چین مبتنی بر صادرات کالا و خدمات است. این کشور تمایل دارد تا بهای تمام شده کالاهای صادراتی خود را پایین نگه دارد تا دیگران توان رقابت با آن‌ها را نداشته باشند.
تصویر زیر نمودار قیمت جفت ارز معاملاتی یوان به دلار آمریکا (CNY/USD) است. بحران مالی سال 2008 در آمریکا موجب تضعیف شدید جایگاه دلار در اقتصاد جهانی شد. همان‌طور که در نمودار زیر مشاهده می‌کنید، بین سال‌های 2008 تا 2014 نرخ برابری یوان در برابر دلار آمریکا در حال افزایش است.
نمودار قیمت یوان به دلار آمریکا (منبع: tradingview.com)
این شرایط باعث شد تا دولت چین دست به‌کار شود و با اتخاذ سیاست‌های جدید، نرخ مبادله یوان در برابر دلار آمریکا را کاهش دهد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید حدود 10 سال است که این سیاست ادامه دارد و چینی‌ها موفق شده‌اند که نرخ مبادله یوان در برابر دلار آمریکا را به‌سطح سال 2008 بازگردانند.
در اینجا چند سوال اساسی مطرح می‌شوند:
- چین از چه ابزارهایی برای مدیریت نرخ مبادله یوان با دلار استفاده می‌کند؟
- تاثیر اقدام چین برای پایین نگه داشتن نرخ یوان برابر دلار آمریکا چیست؟
- واکنش آمریکا در برابر اقدامات چین چیست؟
در ادامه به این سه سوال مهم پاسخ خواهیم داد.
چین چگونه نرخ یوان را مدیریت می‌کند؟
نرخ یوان چین برخلاف بسیاری از قدرت‌های برتر اقتصادی در دنیا شناور نیست. مسئولیت اصلی مدیریت نرخ یوان در این کشور به‌عهده بانک مرکزی است. بانک مرکزی چین از یک سیاست روشن برای کنترل نرخ یوان در برابر سایر ارزها استفاده می‌کند.
به‌این ترتیب که یوان را به سبدی از ارزهای متعلق به‌کشورهایی که بیشترین مبادلات تجاری با این کشور را دارند، پیوند می‌زند. در این بین سهم دلار آمریکا بیش از سایر کشورها است؛ چراکه آمریکا، بزرگ‌ترین شریک تجاری چین در دنیا است.
نرخ یوان در ابتدای هر روز کاری توسط بانک مرکزی چین اعلام میشود. مبنای اعلام این نرخ نیز ارزش یوان در معاملات روز گذشته است. در طول روز نیز این اجازه داده میشود که نرخ یوان در یک بازه دو درصدی نوسان داشته باشد.
شاید این سوال را مطرح کنید که منظور از پیوند زدن یوان به ارزهای خارجی چیست؟ به‌عنوان مثال دلار آمریکا را در نظر بگیرید. بانک مرکزی چین از طریق خرید اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا، ذخایر دلار خود را کنترل می‌کند. هر زمان که این نهاد قصد کاهش ارزش یوان را داشته باشد، اقدام به خرید مقدار بیشتری از اوراق قرضه می‌کند. در مقابل با فروش اوراق قرضه نیز یوان را در برابر دلار تقویت می‌کند.
در عین حال باید توجه داشته باشید که این تنها ابزار کنترل نرخ مبادله یوان در برابر سایر ارزها نیست. مانند بانک مرکزی در سایر کشورها، ابزار تغییر نرخ بهره در اختیار بانک مرکزی چین هم قرار دارد. از آن گذشته، چند سالی است که فرآیند دلارزدایی از مبادلات تجاری چین موجب شده تا فصل جدیدی از جنگ ارزی بین این دو کشور آغاز شود. درباره این موضوع جلوتر بیشتر توضیح خواهیم داد.
تاثیر اقدام چین برای پایین نگه داشتن نرخ یوان برابر دلار آمریکا چیست؟
کاهش ارزش یوان در برابر دلار آمریکا به‌معنی آن است که قیمت تمام شده کالاهای صادراتی از چین به این کشور، کاهش پیدا می‌کند. این موضوع به‌طور مشخص روی کسب‌وکارهای آمریکایی تاثیر منفی می‌گذارد. به‌خصوص اگر اوضاع از کنترل دولت آمریکا خارج شود.
در سال 2019 دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا چین را متهم به دستکاری در بازار ارزهای جهانی کرد. اقدام متقابل او در برابر چین، افزایش تعرفه واردات کالاهای چینی به آمریکا بود. در واقع او قصد داشت از این طریق بخشی از کاهش قیمت تمام شده کالاهای چینی را جبران کند. تاثیر اقدام ترامپ را می‌توانید در نمودار قیمت یوان به دلار آمریکا در بالا مشاهده کنید. در سال 2020 شاهد افزایش نرخ برابری یوان در برابر دلار هستیم.
البته دولت چین هم بیکار ننشست و در پاسخ به‌این اقدام بار دیگر اقدامات خود برای کاهش ارزش یوان در برابر دلار آمریکا را به‌شکلی جدید تکرار کرد. جلوتر درباره این موضوع بیشتر توضیح می‌دهیم.
نکته قابل توجه این است که سیاست آمریکا برای اعمال تعرفه بر کالاهای وارداتی از چین همچنان ادامه دارد. به‌تازگی دولت بایدن تعرفه 100 درصدی برای واردات خودروهای برقی از چین اعمال کرده است. ترامپ هم در کمپین تبلیغاتی خود اعلام کرده در صورت پیروزی در انتخابات 2024، تعرفه 200 درصدی بر خودروهای برقی و 10 درصدی بر تمام کالاهای چینی وضع خواهد کرد.
دلارزدایی؛ دستور کار چین برای حذف دلار از مبادلات جهانی
در سال 2010، سهم دلار آمریکا در مبادلات خارجی چین حدود 83 درصد بود. این در حالی است که تنها 0.3 درصد از مبادلات خارجی چین با یوان انجام می‌شد. تصویر زیر به‌خوبی نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته چه تغییر و تحولات جدی در مبادلات خارجی چین رخ داده است.
در تمام این سال‌ها، چین مشغول جایگزین کردن دلار آمریکا با یوان در مبادلات خارجی خود بود. نخستین بار در ماه مارس سال 2024، حدود 52.9 درصد مبادلات خارجی چین با یوان انجام شد. این در حالی است که سهم دلار آمریکا به 42.8 درصد رسید. به‌این ترتیب عملا برای اولین بار یوان سهم بیشتری در مقایسه با دلار آمریکا در تراز تجاری چین پیدا کرد. مسیری که به‌نظر می‌رسد در آینده با قدرت ادامه خواهد داشت.
چین در تمام این سال‌ها از قدرت دیپلماسی اقتصادی خود برای مجاب کردن شرکای تجاری به‌منظور انجام مبادلات با ارزهای ملی را به‌کار بسته است. البته رویدادهای سیاسی مانند جنگ روسیه و اوکراین، رابطه تیره و تار ایران و آمریکا و … نیز در این زمینه به‌چین کمک کرده است. امروز مبادلات چین با کشورهایی مانند روسیه، ایران، برزیل و … تا حد زیادی بدون دلار انجام می‌شوند.
جالب است بدانید که چین از سال 2023 به‌این طرف فرآیند دلارزدایی را با حذف اوراق قرضه آمریکا از ذخایر استراتژی خود نیز دنبال می‌کند. در دسامبر 2023 حدود 816 میلیارد دلار اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا تحت مالکیت چین بود. این عدد در مارس 2024 به حدود 767 میلیارد دلار کاهش یافت. به‌زبان ساده چین در حال انتخاب دارایی‌های جایگزین برای ذخایر استراتژی بانک مرکزی خود است. بد نیست بدانید که ذخایر طلای چین در سه ماهه نخست 2024 به 2265 تن رسید. تنها در 5 سال گذشته، ذخایر طلای این کشور، 2 برابر شده است.
آیا پروژه دلارزدایی چین موفقیت آمیز خواهد بود؟
اعداد و ارقام فوق این سوال را به‌ذهن متبادر می‌کنند که سرنوشت دلار آمریکا در جنگ ارزی با چین چه خواهد شد؟ سران گروه بریکس در نشست‌های اخیر خود روی ایجاد ارزش رسمی بریکس توافق کردند. در واقع این کشورها قصد دارند ارز بریکس را جایگزین دلار در مبادلات تجاری خود کنند. ارز بریکس هم به‌پشتوانه سبدی از ارزهای رسمی کشورهای عضو این سازمان، عرضه خواهد شد.
کاهش سهم دلار آمریکا در مبادلات جهانی، ضربه‌ای مهلک برای اقتصاد آمریکا است. میزان بدهی خارجی دولت آمریکا در سال 2024 به 35 تریلیون دلار رسیده است. آنچه باعث میشود اقتصاد آمریکا به‌دلیل این بدهی سنگین دچار فروپاشی نشود، حضور پررنگ دلار در مبادلات بین‌المللی است. به‌زبان ساده دولت آمریکا بخش زیادی از تورم خود را به کشورهای دیگر صادر می‌کند. اگر قرار باشد فرآیند دلارزدایی در آمریکا موفقیت آمیز باشد، عملا آمریکا در معرض خطر جدی قرار می‌گیرد.
اما وقوع چنین اتفاقی در آینده نزدیک و میان مدت چقدر محتمل است؟ بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران اقتصادی بر این باورند که حداقل در آینده میان مدت تهدید جدی جایگاه دلار آمریکا در اقتصاد جهانی را به‌خطر نخواهد انداخت. البته این موضوع به‌معنی بی‌تاثیر بودن جنگ ارزی بین چین و آمریکا بر اقتصاد این کشور نیست.
اگر روند وضع تعرفه بر کالاهای چینی از سوی دولت آمریکا ادامه پیدا کند، احتمال افزایش تورم در این کشور وجود دارد. فدرال رزرو در ابتدای سال 2024 چشم انداز کاهش نرخ بهره تا پایان سال جاری را مطرح کرد؛ اما به‌دلیل نرخ پایین کاهش تورم تاکنون با گذشت 6 ماه از آغاز سال، هیچ تصمیمی برای این منظور اتخاذ نکرده است. باید منتظر ماند و دید که در آینده تحولات اقتصادی و سیاسی جاری در تعاملات چین و آمریکا به چه سمت و سویی می‌رود؟
کلام پایانی
در این مطلب به‌طور خلاصه بازی بزرگ و خطرناک چین با اقتصاد آمریکا و به‌طور خاص دلار را بررسی کردیم. به‌نظر می‌رسد که اژدهای چینی از خواب بیدار شده و قصد دارد سیطره خود را بر اقتصاد دنیا کامل کند. بخش قابل توجهی از این مسیر را هم طی کرده است. در طرف مقابل، سیاست‌های آمریکا برای مهار چین از فاز اقتصادی تا حدی خارج شده و این کشور ابزارهای سیاسی و ژئوپلیتیک خود را در قبال چین فعال کرده است. مشکلات اخیر چین در تایوان نمونه‌ای از اقدامات آمریکا است. آنچه که مسلم است، رقابت بین دو کشور چین و آمریکا می‌تواند سرنوشت دنیای آینده را رقم بزند.
سوالات متداول
تاثیر جنگ ارزی چین و آمریکا بر تورم در کشور آمریکا چیست؟
ادامه جنگ ارزی چین و آمریکا می‌تواند منجر به افزایش قیمت کالاها در آمریکا و رشد تورم در این کشور منجر شود.
آیا جنگ ارزی چین و آمریکا منجر به رشد بیت کوین میشود؟
افزایش تورم در آمریکا موجب میشود تا سرمایه‌ها به‌سمت دارایی‌هایی مانند بیت کوین به‌عنوان ذخیره ارزش بروند و این موضوع منجر به رشد قیمت بیت کوین خواهد شد.
ابزار اصلی آمریکا در مقابل کاهش مصنوعی ارزش یوان چیست؟
دولت آمریکا برای مقابله با اقدام چین در کاهش ارزش یوان، تعرفه واردات بر کالاهای چینی وضع می‌کند.
نظرات کاربران