برابری قدرت خرید یا PPP چیست؟

شاخص برابری قدرت خرید یا PPP یک اصطلاح اقتصادی برای اندازه‌گیری قیمت‌ها در کشورهای مختلف جهان است. این اصطلاح بر اساس قانون «یک قیمت واحد» است که می‌گوید اگر هیچ هزینه یا مانع تجاری برای عرضه یک کالای خاص وجود نداشته باشد، قیمت آن کالا باید در تمام مکان‌های جغرافیایی جهان یکسان باشد.

برابری قدرت خرید (PPP) چیست؟

برابری قدرت خرید PPP یا Purchasing Power Parity معیاری برای سنجش قیمت کالاهای خاص در کشورهای مختلف است که برای مقایسه قدرت خرید مطلق ارزهای کشورها استفاده می‌شود. PPP در واقع نسبت قیمت سبد بازار در یک مکان تقسیم بر قیمت سبد کالاها در مکان دیگر است. تورم و نرخ ارز PPP ممکن است به دلیل تعرفه‌ها و سایر هزینه‌های معاملاتی با نرخ ارز بازار متفاوت باشد.

نام برابری قدرت خرید PPP از این ایده گرفته شده است که با نرخ ارز مناسب، مصرف‌کنندگان در هر مکانی قدرت خرید یکسانی خواهند داشت. شاخص برابری قدرت خرید می‌تواند برای مقایسه اقتصادها از نظر تولید ناخالص داخلی (GDP)، بهره‌وری نیروی کار و مصرف واقعی افراد و در برخی موارد برای تحلیل همگرایی قیمت‌ها و مقایسه هزینه زندگی بین مکان‌ها استفاده شود.

محاسبه برابری قدرت خرید، طبق گفته OECD مخفف (Organisation for Economic Co-operation and Development) یعنی «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی»، از طریق سبدی از کالاها انجام می‌شود که شامل «سبدی از محصولات می‌شود که حدود ۳۰۰۰ کالا و خدمات مصرفی، ۳۰ شغل در دولت، ۲۰۰ نوع کالای تجهیزاتی و حدود ۱۵ پروژه ساختمانی را پوشش می‌دهد».

به عنوان مثال، در حالت ایده‌آل، یک کالای مشخص، در نیویورک و هنگ کنگ باید قیمت یکسانی داشته باشد. اگر قیمت یک دستگاه لپ‌تاپ در نیویورک ۵۰۰ دلار آمریکا باشد و همان لپ‌تاپ در هنگ کنگ ۲۰۰۰ دلار قیمت داشته باشد، نظریه PPP می‌گوید که نرخ ارز هنگ کنگ نیز باید به ازای هر 1 دلار آمریکا 4 دلار هنگ کنگ باشد.

در چنین شرایطی میزان ارزش یا قیمت یک کالا در دو یا چند منطقه یا کشور مورد مقایسه قرار می‌گیرد.

مزایا و معایب برابری قدرت خرید

مهم‌ترین مزایای برابری قدرت خرید یا PPP عبارتند از:

مقایسه دقیق اقتصاد کشورها

برای مقایسه معنادار قیمت‌ها در کشورهای مختلف، باید طیف گسترده‌ای از کالاها و خدمات در نظر گرفته شود. هرچند که مقایسه یک به یک به دلیل حجم زیاد داده‌هایی که باید جمع‌آوری شوند و پیچیدگی مقایسه‌هایی که باید انجام شوند، دشوار است اما می‌تواند معیاری برای سنجش میزان درآمد و تصویر نسبتا قابل قبولی برای درک وضعیت رفاهی مردم کشورهای مختلف را به دست دهد.

شفافیت در مقایسه استانداردهای زندگی در کشورهای مختلف

تحلیل گزارش‌های قدرت خرید PPP می‌تواند میزان استانداردهای زندگی مردمان جوامع مختلف را مورد بررسی و مقایسه قرار دهد تا اقتصاددان‌ها از آن برای تحلیل‌های توسعه‌پذیری و سیاست‌گذاری‌‌های اقتصادی استفاده کنند.

معایب شاخص قدرت خرید

شاخص قدرت خرید PPP به دلیل استفاده از معیارهای محاسباتی پیچیده و عدم درنظر گرفتن برخی از پارامترهای مهم، از دقت بالایی برخوردار نیست. این شاخص معایب دیگری نیز دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

هزینه‌های حمل و نقل

کالاهایی که در داخل کشور تولید نمی‌شوند، باید وارد شوند که منجر به هزینه‌های حمل و نقل می‌شود. این هزینه‌ها نه تنها شامل سوخت، بلکه شامل عوارض واردات نیز می‌شود. در نتیجه، کالاهای وارداتی با قیمت نسبتاً بالاتری نسبت به کالاهای مشابه تولید داخل به فروش می‌رسند.

تفاوت‌های مالیاتی

مالیات‌های فروش دولتی مانند مالیات بر ارزش افزوده (VAT) می‌تواند قیمت‌ها را در یک کشور نسبت به کشور دیگر افزایش دهد.

مداخله دولت

تعرفه‌ها می‌توانند قیمت کالاهای وارداتی را به طرز چشمگیری افزایش دهند، در حالی که همین محصولات در کشورهای دیگر نسبتاً ارزان‌تر خواهند بود.

خدمات غیرتجاری

بسیاری از هزینه‌های جانبی مانند بیمه، هزینه‌های آب و برق و دستمزد، در کشورهای مختلف، متفاوت هستند. بنابراین، بعید است که این هزینه‌ها در سطح بین‌المللی برابر باشند.

رقابت بازار

ممکن است کالاها در یک کشور خاص عمداً با قیمت بالاتری عرضه شوند. در برخی موارد، قیمت‌های بالاتر به این دلیل حاصل می‌شوند که یک شرکت ممکن است نسبت به سایر فروشندگان مزیت رقابتی داشته باشد. این شرکت ممکن است انحصار داشته باشد یا بخشی از یک کارتل از شرکت‌هایی باشد که قیمت‌ها را دستکاری می‌کنند و آنها را به طور مصنوعی بالا نگه می‌دارند.

فرمول محاسبه قدرت خرید

نسخه نسبی PPP با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

S = P1 / P2

S = نرخ تغییر ارز ۱ به ارز ۲

P 1 = قیمت کالای X به ارز ۱

P 2 = قیمت کالای X به ارز ۲

اهمیت برابری قدرت خرید

برابری قدرت خرید، نرخ مبادله‌ای است که در آن واحد پول یک کشور باید به واحد پول کشور دیگر تبدیل شود تا بتوان محصولات و خدمات یکسانی را در هر دو کشور خریداری کرد. بنابرابن، برابری قدرت خرید PPP معیار مهمی است که از طریق آن می‌توان برای مقایسه سطوح رشد و استانداردهای زندگی در کشورهای مختلف، که هر کدام واحد پول خاص خود را دارند، استفاده کرد.

مقایسه برابری قدرت خرید کشورها

برای مقایسه برابری قدرت خرید کشورها و همچنین مقایسه قدرت خرید مردم ایران و جهان، از گزارش بانک جهانی استفاده می کنیم که در گزارش‌های سالانه، قدرت خرید هر کشور را بر مبنای سرانه تولید ناخالص آن کشور به روش برابری قدرت خرید PPP محاسبه و منتشر می‌کند.

به عنوان مثال، در گزارش بانک جهانی برای سال ۲۰۲۵، میزان کل تولید ناخالص کشور ایران ۱۷۴۶/۲۶۹ میلیارد دلار پیش‌بینی شده که در میان حدود ۲۰۰ کشور جهان، رده ۲۵ را به خود اختصاص می‌دهد اما اگر این رقم را (برفرض این که محقق شود) بر عدد حدود ۹۰ میلیون نفر جمعیت ایران تقسیم کنیم، رقم سرانه ۱۹ هزار دلار به‌ دست می‌آید که از این نظر ایران‌ معمولا در رده‌های بین ۹۰ تا ۱۰۰ قرار می‌گیرد.

در سال ۲۰۲۱، مردم لوکزامبورگ با درآمد سرانه ۱۳۴ هزار دلار در رتبه اول قرار داشت. سنگاپور و ایرلند به ترتیب با ۱۱۶ و ۱۰۶ هزار دلار رده‌های دو و سوم را به خود اختصاص دادند. آمریکا با سرانه ۶۹ هزار دلار در جایگاه دهم ایستاد. روسیه با سرانه ۳۲ هزار دلار جایگاه پنجاه و دوم را به‌ دست آورد، چین با ۱۹ هزار دلار در جایگاه ۷۹ و ایران با سرانه ۱۵ هزار دلار در جایگاه ۹۵ جهان قرار گرفت درحالی که میانگین قدرت خرید مردم جهان در این سال ۱۸ هزار دلار بود که نشان می‌دهد میزان درآمد سالانه ایرانیان حتی از میانگین جهانی نیز بسیار کمتر بوده است.

مقایسه قدرت خرید ایران و امریکا

پیش‌بینی بانک جهانی برای سال ۲۰۲۵، میزان تولید ناخالص آمریکا را ۳۰۶۰۷/۲۱۷ میلیارد دلار تخمین زده است و میزان تولید ناخالص ایران را نیز ۱۷۴۶/۲۶۹ میلیارد دلار پیش‌بینی کرده است. با تقسیم میزان کل تولید ناخص بر تعداد جمعیت، میزان درآمد سرانه هر کشور به‌دست می‌آید.

طبق این محاسبات، میزان درآمد سرانه هر آمریکایی برای سال ۲۰۲۵، حدود ۹۰ هزار دلار و میزان درآمد سرانه هر ایرانی حدود ۱۹ هزار دلار تخمین زده شده است. به این نکته نیز باید توجه داشت که میزان تولید ناخالص ایران اگر محقق شود، در خوش‌بینانه‌ترین حالت، میزان درآمد سرانه هر ایرانی تقریبا یک پنجم هر آمریکایی خواهد بود.

شاخص PPP ایران

نمودار قدرت خرید مردم ایران در سایت صندوق بین‌المللی پول برای سال ۲۰۲۲ از نظر شاخص برابری قدرت خرید، نشان می‌دهد که ایران با داشتن ۱۶۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، در میان ۱۸۶ کشور، رتبه بیست و دومین اقتصاد برتر دنیا را به خود اختصاص داده است. ضمن این که ایران در سال ۲۰۲۱، در رتبه ۱۸ قرار داشته که در ظرف یک سال چهار پله سقوط کرده است. همچنین، باوجود این که تولید ناخالص ایران برای سال ۲۰۲۵ از سوی بانک جهانی نزدیک به ۱۷۵۰ میلیارد دلار پیش‌بینی شده و نسبت به سال‌های قبل افزایش چشمگیری را تجربه خواهد کرد اما از نظر جایگاه، با چندین پله سقوط در رتبه ۲۵ جهانی قرار خواهد گرفت.

شاخص برابری قدرت خرید با یکسان نمودن قدرت خرید ارزهای متفاوت و حذف اختلافات سطوح قیمتی در کشورهای مختلف، شاخص‌های قابل‌مقایسه‌ای را برای کشورها ارائه می‌دهد.

براساس این گزارش، ارزش تولید ناخالص داخلی ایران بر مبنای برابری قدرت خرید برای سال ۲۰۲۲ در حدود ۱۶۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است اما اگر این شاخص را به‌صورت سرانه در نظر بگیرم، رقم ۱۸۶۴۰ دلار به دست می‌آید که در رتبه ۸۸ جهان قرار دارد.

علاوه بر این، بررسی گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول در مورد، تولید ناخالص داخلی کشور برای سال ۲۰۲۲، حکایت از رتبه ۴۷ ایران با ارزشی حدود ۳۵۲ میلیارد دلار دارد. درآمد سرانه بر اساس این شاخص برای ایرانیان تقریباً ۴۱۱۰ دلار است  که در رتبه ۱۲۴ جهان قرار می‌گیرد.

اکنون اگر بخواهیم نرخ دلار PPP ایران را محاسبه کنیم، به فرض که قیمت هر ۱ دلار ۹۰ هزار تومان باشد، یعنی کالاهایی که در ایران با قیمت ۹۰ هزار تومان در دسترس خریدار قرار می‌گیرند، در کشور آمریکا باید ۱ دلار آمریکا قیمت داشته باشند.

۱۰ کشور دارای کمترین قدرت خرید PPP

به گزارش سایت Numbeo، ده کشور دارای کمترین قدرت خرید PPP عبارتند از:

سرانه تولید ناخالص داخلی اغلب یکی از شاخص های استاندارد زندگی یک کشور در نظر گرفته می شود زیرا PPP به جای استفاده از برابری نرخ‌ ارز، که ممکن است تفاوت‌های واقعی درآمد را مخدوش کند، هزینه نسبی زندگی و نرخ تورم کشورها را در نظر می‌گیرد.