کرک اسپرد چیست؟ چگونه crack spread را معامله کنیم؟

طرفداران و فعالین حوزه بازارهای مالی از نظر علاقه و فعالیت در بازار به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند؛ برخی از این فعالان فقط بر تحلیل بنیادی تکیه دارند که در حوزه سهام و انرژی فعال هستند. ما امروز در یک مقاله آموزشی و کاربردی دیگر از مجموعه ایران بروکر به سراغ اصطلاح کرک اسپرد خواهیم رفت که یکی از موارد مهم در تحلیل بنیادی نفت و مشتقات آن است. درواقع شاید اکثر ما آن را بارها شنیده باشیم یا حتی با آن برخورد کرده باشیم، اما شناخت دقیقی از آن نداشته‌باشیم. برای تحلیل یک شرکت یا سهام انرژی و نفتی لازم است که کرک اسپرد را بررسی کنیم. اسپرد درواقع همان حاشیه سود در بازار فارکس است، اما برای درک و شناخت بهتر تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

کرک اسپرد چیست؟

کرک اسپرد از جمله مفاهیمی است که در تحلیل بنیادی برای بررسی سودآوری صنایع نفتی از آن استفاده می‌شود و بر اساس کرک اسپرد است که سهام و سودآوری یک شرکت ارزش‌گذاری خواهد شد.

کرک اسپرد به تفاوت کلی قیمت بین یک بشکه نفت خام و فرآورده‌های نفتی پالایش شده از آن (بنزین، گازوئیل و …) اشاره دارد.

این مفهوم به حاشیه پردازش سود ناخالص این صنعت اشاره دارد. کرک در واقع اصطلاحی صنعتی است که برای تجزیه و تبدیل نفت خام به محصولاتی مانند پروپان، سوخت گرمایشی، بنزین، تقطیرهای سبک مانند سوخت جت، تقطیرهای متوسط مانند سوخت دیزل و تقطیرهای سنگین مانند گریس گفته می شود.

نکات کلیدی

• کرک‌اسپرد، تفاوت کلی قیمت بین یک بشکه نفت خام و فرآورده‌های پالایش شده از آن است.
• قیمت هر بشکه نفت خام و قیمت محصولات مختلف حاصل از آن همیشه با هم هماهنگ نیستند و همین مساله منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود.
• تفاوت قیمت‌ها در محصولات پالایشگاه‌های نفت، حائز اهمیت است؛ زیرا می‌تواند بر حاشیه سود آن‌ها تأثیر به‌سزایی داشته باشد.
• برای کاهش ریسک قیمت‌گذاری، پالایشگاه‌ها از قراردادهای آتی برای محافظت از کرک اسپرد استفاده می‌کنند. معامله‌گران می‌توانند از معاملات آتی و اختیار معامله برای محافظت از سایر سرمایه‌گذاری‌ها در بازار نفت استفاده کنند.
• کرک اسپرد می‌تواند به‌عنوان سیگنال بازار برای آغاز تغییرات قیمت در نفت و محصولات پالایش شده استفاده شود؛ البته بستگی به این نکته دارد که اسپرد در حال کاهش است یا افزایش.

درک کرک اسپرد

یک پالایشگاه نفت، مانند اکثر تولیدکنندگان، بین دو بازار مختلف درگیر است: مواد اولیه‌ای که برای خرید نیاز دارد (نفت خام) و محصولات نهایی که برای فروش ارائه می دهد (بنزین، گازوئیل و غیره).

قیمت نفت خام و محصولات اصلی پالایش شده آن اغلب به‌طور مستقل تابع عواملی مثل: عرضه، تقاضا، اقتصاد تولید، مقررات زیست محیطی و موارد دیگر است. به‌این‌ترتیب، پالایشگاه‌ها و بازاریابان می‌توانند با افزایش قیمت نفت خام درحالی‌که قیمت محصولات پالایش‌شده ثابت است یا کاهش می‌یابد، در معرض ریسک زیادی قرار بگیرند.

چنین وضعیتی می‌تواند به شدت کرک‌اسپرد را محدود کند، که نشان‌دهنده حاشیه سودی است که پالایشگاه‌ها هنگام تهیه نفت خام و هم‌زمان فروش محصولات پالایش‌شده در بازار رقابتی به‌دست می‌آورند. از آنجا که پالایشگاه‌ها به‌طور هم‌زمان در هر دو طرف بازار هستند، قرار گرفتن آن‌ها در معرض ریسک‌های بازار می‌تواند بیشتر از طرف شرکت‌هایی باشد که صرفاً نفت خام معامله می‌کنند یا محصولات را به بازارهای عمده و خرده فروشی، می‌فروشند.

علاوه‌بر اینکه بهره‌برداری و تاسیس یک پالایشگاه بسیار پرهزینه است و آغاز به کار و عملیات آن‌ها هزینه‌هایی را در بر دارد پالایشگاه‌ها مایل به دست‌یابی به نرخ بازدهی در دارایی‌هایی با قابلیت سرمایه‌گذاری امن هستند. از آن‌جا که پالایشگاه‌ها می‌توانند با اطمینان بالا هزینه‌های خود را به غیر از نفت خام پیش‌بینی کنند، کرک‌اسپرد نامشخص می‌تواند ریسک قابل‌توجهی را برای سرمایه‌گذار به همراه داشته باشد.

علاوه‌بر این، جامعه سرمایه‌گذار ممکن است از معاملات کرک اسپرد به‌عنوان پوشش و محافظ ریسک در برابر ارزش سهام شرکت پالایشی استفاده کنند. سایر معامله‌گران حرفه‌ای ممکن است استفاده از کرک اسپرد را به‌عنوان یک معامله دارای جهت و روند مشخص و بخشی از سبد پرتفولیوی انرژی خود در نظر بگیرند. موجودی‌های نفت خام و نرخ بهره‌برداری از پالایشگاه‌ها، تغییر در کرک اسپرد یا حاشیه‌های پالایشی می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا به درک بهتری از اینکه برخی شرکت‌ها و بازار نفت در آینده نزدیک چه وضعیتی خواهند داشت، برسند.

به بیان ساده قیمت هر بشکه نفت خام و قیمت فرآورده‌های پالایش شده مختلف آن، همیشه با هم هماهنگ نیستند و قیمت مشابهی ندارند. عرضه و تقاضا برای فراورده‌های خاص بسته به فصول سال، آب و هوا، عرضه جهانی و بسیاری از عوامل دیگر، منجر به تغییرات قیمتی می‌شود که می‌تواند بر حاشیه سود یک بشکه نفت خام برای پالایشگاه تأثیر بگذارد.

برای کاهش ریسک قیمت‌گذاری، پالایشگاه‌ها از قراردادهای آتی برای محافظت از کرک اسپرد استفاده می‌کنند. معامله‌گران آتی و قراردادهای اختیار معامله، می‌توانند از کرک اسپرد برای پوشش ریسک سایر سرمایه‌گذاری‌ها یا گمانه‌زنی در مورد تغییرات احتمالی قیمت نفت و فرآورده‌های پالایش شده آن استفاده کنند.

استفاده از کرک اسپرد برای پوشش ریسک قیمت

در مرحله اول مفهوم کلی پوشش ریسک عبارت است از نوعی ساختار سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی مختلف، برای کاهش ریسک نوسانات شدید قیمت یک دارایی.

اگر قصد دارید سهام انرژی یا معاملات قرارداد آتی نفت مانند WTI را انجام دهید، مهم است در قدم اول با پوشش ریسک توسط کرک اسپرد آشنایی پیدا کنید. استراتژی‌های سنتی کرک اسپرد که برای محافظت در برابر خطرات و ریسک‌های موجود استفاده می‌شود، شامل: خرید قراردادهای آتی نفت توسط پالایشگاه و جبران آن با فروش بنزین یا سایر قراردادهای آتی تقطیر شده است که پالایشگاه از آن بشکه‌های نفت تولید خواهند کرد.

پالایشگاه‌ها می‌توانند از این پوشش برای برداشت یا قفل کردن سود خود استفاده کنند. اساساً، پالایشگاه‌ها خواهان کرک اسپرد مثبت خیلی زیاد بین قیمت هر بشکه نفت خام و قیمت محصولات پالایش شده آن هستند. به این معنی که یک بشکه نفت خام به‌طور قابل‌توجهی ارزان‌تر از بقیه محصولات تصفیه شده آن است.

انواع مختلف کرک اسپرد

انواع مختلفی از کرک‌اسپردها وجود دارد که در این بخش از مقاله مجموعه ایران برورکر به‌طور مختصر به آن اشاره خواهیم کرد.

• کرک اسپرد 1:1
• کرک اسپرد 3:2:1
• کرک اسپرد: 5:3:2

برای اینکه متوجه شوید که آیا کرک اسپرد مثبت است یا خیر به این مثال توجه کنید؛ فرض کنید 42 گالن نفت در هر بشکه وجود دارد و قیمت هر بشکه نفت خام WTI، برابر با 51.02 دلار است.در مقابل محصول تصفیه شده‌ای مانند قراردادهای آتی بنزین RBOB را در نظر بگیرید که به ازای هر گالن بشکه 1.5860 دلار هزینه می‌شود، بنابراین در نهایت برای پالایشگاه به ازای هر بشکه بنزین، 66.61 دلار هزینه صرف می‌شود.

(42 گالن نفت * 1.5860دلار هزینه بنزین = 66.612 دلار هزینه نهایی یک بشکه بنزین)

این پالایشگاه در ازای این کرک اسپرد، 15.59 دلاری دریافت می‌کند که می‌تواند با قراردادهای آتی قفل شود (15.59 = 51.02 – 66.61). این رایج‌ترین نوع کرک است و به آن کرک اسپرد 1:1 می‌گویند. قرارداد 1:1 یا قرارداد خرید یک واحد نفت و فروش یک واحد فرآوری مثل بنزین یا گازوئیل است.

البته، موارد ذکر شده کمی ساده‌سازی در فرآیند پالایش بود، زیرا یک بشکه نفت دقیقاً با بشکه بنزین برابر نیست و همچنین، ترکیبات مختلف محصولات به پالایشگاه وابسته است. بنابراین، انواع مختلفی از کرک اسپردها وجود دارد که در آن‌ها سه قرارداد آتی نفت می‌خرید و سپس ترکیبات تقطیر را به‌صورت نزدیک با هم تطبیق می‌دهید، مثلاً به‌عنوان دو بشکه بنزین و یک بشکه نفت.

این قرار داد به‌عنوان کرک اسپرد 3:2:1 یا قرارداد خرید سه واحد نفت و فروش دو واحد بنزین و یک واحد نفت سفید شناخته می‌شود؛ حتی کرک اسپرد 5:3:2 نیز وجود دارد و همچنین می‌توان از آن‌ها به‌عنوان پوشش ریسک استفاده کرد. با این حال، برای اکثر معامله‌گران، کرک اسپرد 1:1 پویایی اصلی بازار را که در تلاش برای معامله هستند، به تصویر می‌کشد، و برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران از جذابیت بیشتری برخوردار است.

نحوه معامله یک کرک اسپرد

به‌طور کلی، شما در حال خرید یا فروش کرک اسپرد هستید. اگر آن را می‌خرید، انتظار دارید که کرک‌اسپرد رشد کند؛ به این معنی که حاشیه سودهای پالایشگاهی در حال رشد و صعود باشند، زیرا قیمت نفت خام در حال کاهش است یا تقاضا برای محصولات پالایش شده در حال رشد است. فروش کرک اسپرد به این معنی است که شما انتظار دارید که تقاضا برای محصولات پالایشی ضعیف شود یا خود اسپرد به دلیل تغییر قیمت نفت ضعیف شود. بنابراین شما قرار داد آتی محصولات پالایش شده را خواهید فروخت و معاملات آتی خام خریداری می‌کنید.

مطالعه یک کرک اسپرد به‌عنوان یک سیگنال عالی

حتی اگر به دنبال خرید و فروش کرک اسپرد نیستید، اسپرد می‌تواند به‌عنوان یک سیگنال بازار مفید در مورد تغییرات احتمالی قیمت در بازار نفت و محصولات پالایش شده آن عمل کند. اگر کرک اسپرد به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد، به این معنی که قیمت محصولات پالایش شده از قیمت نفت پیشی گرفته است. بسیاری از سرمایه‌گذاران این را نشانه آن می‌دانند که نفت خام در نهایت قیمت خود را افزایش می‌دهد تا اسپرد را به رفتارهای تاریخی محدود کند.

به‌طور مشابه، اگر اسپرد خیلی کم باشد، سرمایه‌گذاران آن را نشانه‌ای می‌دانند که پالایشگاه‌ها تولید را کند می‌کنند تا عرضه را به سطحی محدود کنند که تقاضا باعث بازگرداندن حاشیه سود آن‌ها شود. البته این امر بر قیمت نفت خام تأثیر منفی دارد. بنابراین، چه قصد معامله آن را داشته باشید یا نه، کرک‌اسپرد ارزش آن را دارد که به‌عنوان یک سیگنال بازار مورد توجه قرار بگیرد.

عوامل موثر بر تغییر کرک اسپرد

کرک اسپرد می‌تواند نوسانات زیادی را در پالیشگاه‌ها تجربه کند و گاهی مثبت یا منفی باشد. به‌عنوان مثال، اگر بنزین تولیدی توسط یک پالایشگاه بسیار بیشتر از هزینه‌های آن باشد و در نتیجه در تولید این محصول دچار زیان شوند بازدهی پالایشگاه ذکر شده منفی خواهد بود. این موضوع به شدت بر قیمت نفت بستگی دارد، چراکه اگر قیمت نفت بالا برود اما قیمت محصول پالایشگاهی ثابت بماند یا تقاضای پایین موجب کاهش قیمت آن شود، کرک اسپرد منفی می‌شود.

در ادامه عوامل مهم در تغییر کرک اسپرد پالایشگاه‌ها را بررسی خواهیم کرد:

1. مسائل سیاسی: در تمامی جوانب بازارهای مالی به‌عنوان یک عامل بسیار مهم عمل می‌کند و کرک اسپرد نیز از این قاعده مستثنا نیست. به‌عنوان مثال، زمانی که جنگ اوکراین و روسیه اتفاق افتاد به دلیل قدرت مهم روسیه در بخش انرژی، قیمت نفت به شدت افزایش یافت.
2. بیمار‌های همه گیر: مانند کرونا باعث تغییر در روند عرضه و تقاضا خواهد شد. هنگامی‌که کرونا در چین شروع به شیوع کرد و سراسر جهان درگیر این بیماری شدند و در نتیجه آن بسیاری از چرخه‌های اقتصادی متوقف شدند، قیمت نفت به دلیل کاهش تقاضا به شدت دچار ریزش شد و حتی به زیر 10 دلار هم کاهش یافت.
3. شرایط آب و هوایی و اقلیمی: این عامل بر کرک اسپرد تأثیرگذار است. در فصل‌های سرد تقاضا برای گاز و سوخت دیزل افزایش می‌یابد و در نتیجه فرآورده‌های پالایشی دچار نوسان قیمتی می‌شوند.
4. قیمت گاز: به‌عنوان خوراک پتروشیمی‌ها که از آن برای به‌دست آوردن محصولات خود استفاده می‌کنند به شدت در کرک اسپرد تأثیرگذار است. در این مورد نیز می‌توان به جنگ روسیه و اوکراین اشاره کرد که بخش عظیمی از گاز اروپا توسط روسیه تامین می‌شد و تحریم‌ها باعث قطع گاز کشورهای اروپایی شد.

آنچه در مقاله تعریف کرک اسپرد آموختیم…

کرک اسپرد را می‌توان اصلی‌ترین عامل سود پالایشگاه‌ها دانست و باید این موضوع را در نظر گرفت که همه چیز در قیمت و سودهای پالایشگاهی به کرک اسپرد بستگی ندارد؛ بلکه باید موارد دیگر مانند مسائل سیاسی، اجتماعی، کیفیت تولید، استانداردهایی که باید رعایت شود و حتی توان پالایشگاه برای تولید در سوددهی را در نظر گرفت.

همچنین برای یافتن کرک‌اسپرد شما باید به تغییرات قیمتی فرآورده‌های نفتی توجه زیادی داشته باشید و فقط توجه به قیمت خود نفت کافی نیست؛ زیرا زیر نظر داشتن یک معیار ممکن است شما را با خطا‌هایی مواجه سازد. با افزایش و کاهش قیمت نفت ممکن است بنزین روند صعودی یا نزولی داشته باشد و از این جهت باید به بنزین، روغن و سایر فرآورده‌ها نیز توجه کنید.

سوالات متداول