هارد فورک ارز دیجیتال چیست؟ بررسی کاربردها، مزایا و نمونه‌های واقعی

حوزه ارزهای دیجیتال همیشه در حال تحول است؛ اما برخی تغییرات، آن‌قدر عمیق و بنیادی هستند که ساختار یک شبکه بلاک چینی را از ریشه دگرگون می‌کنند. وقتی توسعه‌دهندگان تصمیم می‌گیرند قوانین اصلی یک شبکه را تغییر دهند، ممکن است نتیجه این تغییرات به جایی برسد که نسخه جدید، دیگر با نسخه قبلی سازگار نباشد. اینجا است که هارد فورک وارد عمل می‌شود. مفهومی کلیدی که می‌تواند منجر به دو مسیر کاملاً متفاوت، دو جامعه مجزا و حتی دو ارز دیجیتال مستقل شود. اما واقعاً هارد فورک ارز دیجیتال چیست و چه کاربردها و مزایایی دارد؟ و چرا برخی از مشهورترین رمزارزها مانند بیت کوین کش یا اتریوم کلاسیک به‌واسطه هارد فورک به‌وجود آمده‌اند؟

اگر به‌دنبال درک دقیق این مفهوم تأثیرگذار در دنیای کریپتو هستید، این مقاله را از دست ندهید.

هارد فورک ارز دیجیتال چیست؟

هارد فورک به تغییرات اساسی و غیرقابل بازگشت در قوانین و ساختار یک بلاک چین گفته می‌شود. در واقع پس از وقوع یک هارد فورک، نودهایی که نرم‌افزار خود را به‌روزرسانی نکرده‌اند، دیگر قادر به تأیید یا شناسایی بلاک‌های جدید نخواهند بود. این اتفاق معمولاً منجر به انشعاب دائمی بلاک ‌چین و شکل‌گیری دو زنجیره مجزا می‌شود که هر کدام مسیر متفاوتی را دنبال می‌کنند. برای مثال، پس از فورک در بلاک چین بیت ‌کوین (BTC)، ارز دیجیتال جدیدی به نام بیت‌ کوین کش (Bitcoin Cash) ایجاد شد.

از نظر فنی، هارد فورک نقطه‌ای است که در آن اجماع (Consensus) شبکه دست‌خوش تغییرات عمده می‌شود. وقتی بخش زیادی از جامعه، توسعه‌دهندگان یا ماینرها تصمیم به اعمال تغییرات بنیادی در پروتکل شبکه می‌گیرند، اگر این تغییرات با نسخه‌های قبلی سازگار نباشد، یک هارد فورک اتفاق می‌افتد.

در مقابل هاردفورک، مفهومی با نام سافت فورک (Soft Fork) وجود دارد که در آن، تغییرات جدید با نسخه‌های قدیمی سازگار است و باعث انشعاب نمی‌شود. در تفاوت هارد فورک و سافت فورک باید بیان کرد که سافت فورک بیشتر برای اصلاحات کوچک و تدریجی استفاده می‌شود؛ در‌حالی‌که هارد فورک به‌نوعی بازنویسی قوانین کلی بلاک چین به‌شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید: فورک چیست؟

هارد فورک چگونه اتفاق می‌افتد؟

فرایند وقوع فورک در بلاک چین با تصمیم‌گیری جمعی در جامعه بلاک ‌چین آغاز می‌شود. این تصمیم معمولاً به‌دلیل اختلاف‌نظرهای فنی، نیاز به ارتقاء عملکرد شبکه یا مسائل امنیتی گرفته می‌شود. ابتدا توسعه‌دهندگان پیشنهاد تغییراتی در کد منبع شبکه ارائه می‌کنند. پس از بررسی و آزمایش، اگر اکثریت جامعه (شامل توسعه‌دهندگان، ماینرها و نودها) با این تغییرات موافقت کنند، نسخه‌ای جدید از نرم‌افزار شبکه منتشر می‌شود.

پس از فعال‌سازی انواع هارد فورک، اگر بخشی از نودها یا ماینرها از نسخه قدیمی استفاده کنند، شبکه عملاً به دو زنجیره جداگانه تقسیم می‌شود. هر زنجیره تاریخچه یکسانی تا پیش از فورک دارد، اما از آن لحظه به بعد مسیر مستقل خود را طی می‌کند. کاربران نیز در این شرایط، دارایی خود را روی هر دو شبکه خواهند داشت؛ زیرا اطلاعات کیف پول تا قبل از انشعاب یکسان بوده است. در واقع این فرایند می‌تواند منجر به ایجاد یک ارز دیجیتال جدید شود.

نقش توسعه دهندگان و نودها

در اجرای هارد فورک در بلاک چین، توسعه‌دهندگان مسئول طراحی و پیاده‌سازی تغییرات جدید در کد بلاک ‌چین هستند و تصمیم می‌گیرند که چه ویژگی‌هایی به پروتکل اضافه یا از آن حذف شود. این تغییرات ممکن است شامل بهبود عملکرد، افزایش امنیت یا ایجاد قابلیت‌های جدید باشد. از سوی دیگر، نودها که نرم‌افزار بلاک ‌چین را اجرا می‌کنند، باید این نسخه جدید را نصب و اجرا کنند تا در زنجیره جدید باقی بمانند. اگر بخشی از نودها نرم‌‌افزار جدید را نپذیرند، به‌طور خودکار روی زنجیره قدیمی باقی می‌مانند که همین عدم توافق می‌تواند منجر به تقسیم شبکه شود.

بنابراین، همکاری و هماهنگی میان توسعه‌دهندگان و نودها برای موفقیت یا شکست یک هارد فورک بسیار مهم است.

چه زمانی هارد فورک لازم میشود؟

اجرای هارد فورک معمولاً زمانی حیاتی است که یک تغییر اساسی در قوانین شبکه بلاک‌ چین موردنیاز باشد. از نظر فنی، زمانی که اجماع کامل بر سر قوانین جدید شکل نگیرد، شبکه به دو مسیر مجزا تقسیم می‌شود. در واقع این فرایند به‌کمک به‌روزرسانی نرم‌‌افزار توسط نودها صورت می‌گیرد. به‌طور کلی نودهایی که نسخه جدید را نصب می‌کنند، به تغییرات جدید رأی مثبت داده و نودهایی که اقدام به به‌روزرسانی نمی‌کنند، به نسخه قدیمی شبکه پایبند می‌مانند. این تضاد در مکانیزم اجماع منجر به ایجاد بلاک ‌چین مستقل از یکدیگر می‌شود که هر کدام تاریخچه یکسانی تا زمان فورک دارند ولی از آن به بعد داده‌های جداگانه‌ای ثبت می‌کنند.

دلایل انجام هارد فورک

• اختلافات فنی یا ایدئولوژیک
• اصلاح کد یا امنیت شبکه
• ارتقاء مقیاس‌ پذیری یا کارایی

دلایل هارد فورک می‌توانند ریشه در مشکلات فنی، اختلاف ‌نظرهای بنیادی و ایدئولوژیک یا حتی فشارهای خارجی مانند حملات امنیتی داشته باشند. برخلاف سافت فورک که بیشتر برای به‌روزرسانی‌های جزئی و تدریجی استفاده می‌شود، هارد فورک به‌معنای بازنویسی بخش‌های کلیدی شبکه است. در ادامه به بررسی سه دلیل اصلی اجرای یک فورک در بلاک چین می‌پردازیم.

اختلافات فنی یا ایدئولوژیک

یکی از رایج‌ترین دلایل برای وقوع هارد فورک، اختلافات عمیق میان اعضای جامعه بلاک ‌چین بر سر آینده شبکه است. این اختلافات ممکن است از جنس فنی، مانند اندازه بلاک یا نوع الگوریتم اجماع باشد، یا از جنس ایدئولوژیک، مانند میزان تمرکززدایی، فلسفه حاکمیت یا مداخله در تاریخچه تراکنش‌ها باشد. زمانی که این اختلافات شدید شود و دو گروه حاضر به پذیرش دیدگاه یکدیگر نباشند، هارد فورک به‌عنوان راه‌حل نهایی مطرح خواهد شد.

نمونه بارز این نوع اختلاف، در سال ۲۰۱۶ در شبکه اتریوم اتفاق افتاد. پس از حمله به DAO و سرقت میلیون‌ها دلار، توسعه‌دهندگان اتریوم تصمیم گرفتند با اجرای یک هارد فورک، تراکنش‌های مربوط به این حمله را بازگردانند. اما بخشی از جامعه این اقدام را مغایر با اصول بلاک ‌چین دانستند؛ همین موضوع به اختلاف نظر جدی تبدیل شد. نتیجه این اختلاف نظر، جدایی این گروه و تولد شبکه‌ای جدید با نام اتریوم کلاسیک (Ethereum Classic) بود.

اصلاح کد یا امنیت شبکه

برخی از هارد فورک‌ها با هدف رفع آسیب‌پذیری‌های امنیتی یا باگ‌های بحرانی در کد منبع بلاک ‌چین انجام می‌شوند. در بازار ارزهای دیجیتال، وجود حتی یک باگ کوچک می‌تواند منجر به زیان‌های میلیاردی شود. در چنین مواردی، توسعه‌دهندگان ناچار هستند با سرعت بالا نسخه‌ای جدید از شبکه را طراحی و پیاده‌سازی کنند که با نسخه قبلی ناسازگار بوده و این موضوع باعث ایجاد هارد فورک می‌شود.

ارتقاء مقیاس‌ پذیری یا کارایی

یکی دیگر از دلایل اصلی اجرای هارد فورک در بلاک چین، افزایش مقیاس‌پذیری و بهبود عملکرد شبکه است. مقیاس‌پذیری به توانایی بلاک ‌چین برای پردازش تعداد زیادی تراکنش در بازه زمانی کوتاه اشاره دارد. شبکه‌هایی مانند بیت ‌کوین و اتریوم، در ابتدای فعالیت خود محدودیت‌هایی در تعداد تراکنش‌های قابل پردازش داشتند که با افزایش کاربران و محبوبیت شبکه، این محدودیت‌ها به گلوگاه تبدیل شد.

برای رفع این مشکل، برخی از پروژه‌ها از طریق هارد فورک اقدام به افزایش سایز بلاک‌ها یا بهینه‌سازی الگوریتم‌های پردازش تراکنش کردند. نمونه شاخص این موضوع، هارد فورک بیت‌ کوین کش (Bitcoin Cash) است که در سال ۲۰۱۷ برای حل مشکل سرعت پایین تراکنش‌ها و کارمزد بالا در بیت کوین صورت گرفت.

همچنین بخوانید: هارد فورک چانگ کاردانو

مزایا و معایب هارد فورک

هارد فورک‌ها نقش مهمی در تحول و رشد بلاک ‌چین ایفا می‌کنند، اما با خود مزایا و معایبی به همراه دارند که می‌توانند آینده یک پروژه را به شدت تحت‌تأثیر قرار دهند. در ادامه به بررسی مزایا و معایب هارد فورک‌ها می‌پردازیم.

مزایا هارد فورک ارز دیجیتال چیست؟

از مهم‌ترین مزایای هارد فورک می‌توان به امکان ایجاد پروژه‌ای مستقل با چشم‌انداز جدید اشاره کرد. این قابلیت به تیم توسعه‌دهنده و جامعه اجازه می‌دهد تا بدون محدودیت‌های نسخه قبلی، مسیر دلخواه خود را دنبال کنند.

معایب فورک ارز دیجیتال چیست؟

معروف ترین هارد فورک های تاریخ ارز دیجیتال

در ادامه مقاله هارد فورک ارز دیجیتال چیست با سه مورد از مشهورترین و تأثیرگذارترین هارد فورک‌ها آشنا می‌شویم که هر یک تأثیر عمیقی بر اکوسیستم ارزهای دیجیتال داشته‌اند.

بیت کوین کش (Bitcoin Cash)

بیت ‌کوین کش در سال ۲۰۱۷ به‌دنبال اختلاف نظر شدید در جامعه بیت‌ کوین درباره اندازه بلاک و سرعت تراکنش‌ها ایجاد شد. حامیان بیت ‌کوین کش معتقد بودند که بلاک‌های ۱ مگابایتی بیت ‌کوین برای پاسخ‌گویی به ازدیاد تقاضا، مناسب نیست و باعث افزایش کارمزد و کاهش سرعت می‌شوند. در نتیجه، یک هارد فورک در بلاک 478558 اتفاق افتاد و بیت‌ کوین کش با بلاک‌های بزرگ‌تر (۸ مگابایت) و اهداف مقیاس‌پذیری به‌عنوان هارد فورک بیت کوین، شکل گرفت.

اتریوم کلاسیک (Ethereum Classic)

بدون شک اتریوم کلاسیک یکی از مهم‌ترین هارد فورک‌های تاریخ بازار ارز دیجیتال است. در سال ۲۰۱۶، پروژه DAO روی شبکه اتریوم هدف یک حمله قرار گرفت و میلیون‌ها دلار از سرمایه کاربران به سرقت رفت. تیم اصلی اتریوم تصمیم گرفت با اجرای یک هارد فورک، تراکنش‌های مربوط به این حمله را بازگرداند. اما بخشی از جامعه با این تصمیم مخالف بودند و آن را نقض اصول اولیه بلاک چین دانستند. این گروه به مسیر قبلی ادامه دادند و زنجیره اصلی را با نام اتریوم کلاسیک (ETC) حفظ کردند. هارد فورک اتریوم نشان‌دهنده شکاف عمیق ایدئولوژیک در جامعه اتریوم بود.

بیت کوین اس وی  (Bitcoin SV)

بیت‌ کوین اس ‌وی (Bitcoin Satoshi Vision) در سال ۲۰۱۸ از بیت‌ کوین کش شکل گرفت. اختلافات بین توسعه‌دهندگان بیت‌ کوین کش، به‌ویژه کریگ رایت و راجر ور، باعث این جدایی شد. بیت کوین اس ‌وی با هدف بازگشت به دیدگاه اولیه ساتوشی ناکاموتو طراحی شد و بلاک‌هایی با اندازه بسیار بزرگ‌تر (تا ۲ گیگابایت) را معرفی کرد تا بتواند حجم بالای تراکنش‌ها را مدیریت کند.

تفاوت هارد فورک و سافت فورک

هارد فورک و سافت فورک از نظر سازگاری، ساختار فنی و پیامدهای شبکه تفاوت‌های مهمی دارند. هارد فورک با نسخه قبلی ناسازگار بوده و باعث می‌شود نودهای قدیمی، دیگر نتوانند با شبکه جدید ارتباط داشته باشند. در مقابل، سافت فورک سازگار با نسخه قبلی است و نودهای قدیمی همچنان قادر به تأیید بلاک‌ها و تراکنش‌ها هستند، اگرچه ممکن است برخی از ویژگی‌های جدید را نداشته باشند. 

در جدول زیر به‌بررسی تفاوت هارد فورک و سافت فورک می‌پردازیم.

تأثیر هارد فورک بر قیمت ارز دیجیتال

تأثیر فورک بر قیمت ارز دیجیتال همواره چشم‌گیر بوده و در بسیاری از موارد، قیمت رمزارز اصلی پیش از وقوع هارد فورک افزایش پیدا می‌کند؛ زیرا سرمایه‌گذاران انتظار دارند پس از فورک، توکن رایگان جدیدی دریافت کنند. همین موضوع باعث می‌شود کاربران برای کسب توکن جدید، اقدام به خرید توکن اصلی کنند. این رفتار شبیه به دریافت سود سهام یا ایردراپ عمل می‌کند و در کوتاه ‌مدت باعث افزایش تقاضا می‌شود.

اما پس از وقوع هارد فورک در بلاک چین، بازار با واقعیت‌های جدیدی مانند دو زنجیره، دو توکن و تردید در مورد آینده هرکدام روبه‌رو می‌شود که این موضوع منجر به نوسانات شدید و افت قیمتی کوتاه‌ مدت خواهد شد. برای مثال، پس از هارد فورک بیت ‌کوین کش، اگرچه در ابتدا قیمت بیت‌ کوین افزایش یافت، اما در روزهای بعد با افت قابل‌توجهی روبه‌رو شد.

در مجموع، هارد فورک‌ها اغلب بازار را وارد فاز نوسانی و هیجانی می‌کنند که نیازمند مدیریت ریسک دقیق از سوی سرمایه‌گذاران است.

کلام پایانی | هارد فورک ارز دیجیتال چیست

هارد فورک یکی از مهم‌ترین مفاهیم در بازار ارزهای دیجیتال است که علاوه‌بر تأثیر بر بعد فنی شبکه، پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و حتی روانی نیز به همراه دارد. از درک تفاوت آن با سافت فورک گرفته تا شناخت دلایل وقوع، مزایا و معایب و بررسی نمونه‌های تاریخی مانند بیت‌ کوین کش یا اتریوم کلاسیک، همه این موارد به ما نشان می‌دهد که هارد فورک فقط یک تغییر نرم‌افزاری نیست؛ بلکه نشانه‌ای از تصمیم‌گیری‌های عمیق در مسیر توسعه یک بلاک ‌چین است.

همچنین، باید به این نکته توجه داشت که هر هارد فورکی الزاماً به‌معنای موفقیت یا شکست نیست. در واقع موفقیت هارد فورک به حمایت جامعه، پذیرش بازار و کاربرد آن بستگی دارد. کاربران، توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران باید پیش از هرگونه تصمیم‌گیری، از پیامدهای فنی و اقتصادی چنین رویدادهایی آگاه باشند.